Uzaydan mülteciliğe Suriyeli kozmonot

Muhammed Ahmed Faris’in ömür kıssası dünyada nadir görülebilecek hayat. Esed öncesi devirde uzaya çıkarak birinci defa bir Suriyeli, “Astronot” unvanını elde etti. Döndüğünde halk kahramanı ilan edildi. Rusya’dan yıldızlar ile buluşan Faris, Sovyetler Birliği Kahramanı unvanını aldı. Suriye’de ismi; havalimanlarına, okullara, yollara, parklara verildi. Uzayda geçirdiği 7 gün, 23 saat, 5 dakika Suriye’de ders kitaplarında öğretildi. Kendisi bir oldukça varlıklı ve müdafaaları ile gezen, gerçek bilginin peşinde olan bir bilim adamıydı. 2012’de Esed rejimine baş kaldırınca, hükümet suikast düzenledi ve ailesi ile birlikte Türkiye’ye sığındı.

Birbirinden başarılı reklam sinemaları, klip, belgesel ve fotoğraflara imza atan Charles Buyruk Richards, bu hayat öyküsünü “Suriyeli Kozmonot” ismini verdiği belgesel ile taçlandırdı. 2 yıl boyunca bu belgeseli çekmek için kendisini ikna eden direktör arşiv tarama sürecinde keşfetmiş ki tarih sayfaları Muhammed’i silmeye çalışıyor. İsmi artık ne arşivlerde, ne ders kitaplarında ne parklarda… Sinemanın direktörü Charles Buyruk Richards ve sinemaya gönlünü vermiş ve kâr gayesi gütmeyen üretimci Enis Özkul ile bir ortaya geldik. Faris’i nasıl ikna ettiklerinden tutun hayatının en değerli süreçlerine kadar özel bilgilere ulaştık.

*Fotoğraflarınız, yönetmenliğiniz ve sanatınızın içerisinde Suriye kıymetli bir gündem. Neden?

Yarı Türk yarı Amerikalıyım aileme çok düşkünüm. “Bu insanların başına gelen benim aileme gelirse ne olur?” sorusunu sordum. Bu herkesin başına gelebilecek bir şey… Daima ötekileştirme peşindeyiz. CNN, El Cezire üzere kanalları izlediğimde, orada neler oluyor diye merak ediyordum. Akşamları ailem uyuyunca bunları çok düşünmeye başladım. Havalimanına mı kaçarız? Yunanistan’a mı kaçarız diye? “Bize ne olacak?” sorusu benim için ön plana çıktı. Ne tam Türk ne de tam Amerikalıyım. Hayatım yollarda geçti. O yüzden daha fazla empati yapabildim.

*Suriye’ye gittiniz mi?

Çok palavradan gittim. Birleşmiş Milletler için bir iş çekiyordum. Huduttan basamak atladım yalnızca ancak esasen girmem yasak.

*Suriye ile ilgili klibiniz de vardı değil mi?

Teoman için bir görüntü çekmiştik. Bunu küçük bir belgesel hâline getirmiştik.

(Enis Özkul) Ben de 3-4 yıl evvel başımıza bu türlü bir şey gelirse ne yaparım diye düşünüyordum zira kimin başına ne vakit ne geleceği aşikâr değil. Kimin aklına gelirdi ki Muhammed Faris’in ailesiyle birlikte kaçacağı gerisinden suikast düzenleneceği…

ÖNCE RÖPORTAJ YAPTIK

*Proje size nasıl geldi?

Aslında proje bana gelmedi, ben projeyi kovaladım. Öğrencim söylemişti bana “Suriyeli bir kozmonot var ve artık İstanbul’da sığınmacı” diye… Onunla röportaj yapabilmek için çok kovaladım. İstediğin kadar araştır bir projeye başladığın vakit bilmediğin çok şey öğreniyorsun. Sonra Enis yardımcı oldu. Proje büyüdükçe dedim ki bunun 2. kısmı da gerekli ancak röportajlar için onun peşinden çok koştum. Diyebilirim ki eşimin peşinden bu kadar çok koşmadım.

Hikâyesi bana çok farklı geldi. Uzaydan mülteciliğe düşmek çok sıkıntı. Bir insanın hayatında daha büyük bir düşüş bulamıyorum. Bu türlü bir insan ne düşünür, bana neler söyler diye mecnun merak ediyordum.

*Tanıştıktan sonra sizi en çok ne şaşırttı?

Ben Amerika’nın uzay savaşını kazandığını düşünüyordum. Araştırmaya başlayınca Rusların kazandığını öğrendim. Uzay araştırma istasyonu ve uzaya dair çok bilgiye Ruslar sayesinde ulaştığımızı anladım.

YAPTIĞIM EN SIKINTI İŞLERDEN BİRİYDİ

*Belgeselde çok özel imajlar var. Nasıl ulaştınız arşivlere?

2 sene o görselleri aradım. Hayatımda yaptığım en güç işlerden biriydi. Suriye’ye ve Rusya’ya ulaşmaya çalıştım asla yanıt vermiyorlar. Suriye’nin ulusal kanalı asla yanıt vermedi. El Cezire’nin Suriye departmanından bir bayanla tanıştım. Beni imajlara ulaşabileceğim bir kontak kurdu. Ondan Muhammed Faris’in imgelerini istedim. Bana küfür etti ve internetten ulaşın, deyip telefonu yüzüme kapadı. Sonra Suriye’den paralar karşılığında bu imajları size ulaştırabiliriz, dediler. Tam hatırlamıyorum 5 ya da 10 bin dolar istediler. Tamam dedim ne istiyorsanız vereceğiz. Kaç yıldır bu olayın içindeyim. Onlardan çok küçük bir örnek istedim, en azından bir klip verin dedim. Asla vermediler. Eşime söyledim o da “Ne gerekiyorsa ver lütfen bitir artık bu projeyi” dedi.

Beyrut üzerinden Suriye ile bağlantıları kuvvetli bireyler ile tanıştım. Onlardan rica ettim. Onlar birinci başta tamam dediler, ilişki kurdular lakin sonra bunu yapamayız mahpus cezası olabilir dediler. Mısır’da imgeleri bulabilirsiniz dediler sonra tek tek bütün eski Sovyet’lerden araştırıp talep ettik ancak vermediler. Sonunda Rusya’dan çok hoş manzaralar bulduk. Biz isterken Muhammed Faris diye aramıyoruz. Mir 2 ve takımın kesimleri diye istedik. Neden istediğimizi sordular, sonunda söyledim. Faris’in imajlarını istiyoruz dedim, asla dediler ve tüm ilişkiyi kestiler. Farklı lisanlar bilen arkadaşlarımdan İnternete imaj yükleyen insanlardan imajlar talep ederek küçük küçük modüller bulduk. Rusya varlığını kabul etmek istemiyor.

*Neden?

Rejime karşı olduğu için. Muhammed Faris’i tarihten silmek istiyorlar. Belgeselde kendisinin de söylediği üzere; kitaplardan ismi silindi, güya hiç tarihte olmamış üzere onu her yerden silmek istiyorlar.

*Bu manada baktğımızda tarihin silmek istediği bir kimlik ile siz tarih yazıyorsunuz. Hiç bu türlü düşündünüz mü?

Kesinlikle. İnadına yılmayıp bu türlü birisi vardı ve bunları yaptı, demek istedik.

*Muhammed Beyefendi belgeseli izledikten sonra nasıl buldu?

Bilmiyoruz. Yalnızca 550 Astronot Var

*Nasıl yani?

Kendisine özel gösterim yapmak istedik lakin kendisi ağır olduğu için gelemeyeceğini söyledi. Geri döneceğini söyledi. Şenliğe kabul edilince sinema, oğlu aradı. Meşgulüz ancak bir link gönderirseniz izlemek isteriz dediler. 24 saat nefes almadan bekledik. Beğenmeseydi yıkılırdık. Sıfır revize ile geçtik. Kendisi nitekim ağır abi. Kendisi ile birinci tanıştığımda kendisine çok heyecanlı olduğumu söyledim. “Çok sanatçı ve ünlüler ile iş yaptım lakin hiç bu kadar heyecanlanmadım” dedim. Kendisi de “Normal zira milyonlarca sanatçı var lakin yaşayan 550 tane astronot var” dedi. Kendisini çok uygun biliyor.

*Montaj nasıl geçti?

2 gün röportaj sürdü. Saatlerce konuştu. Röportaj yaparken her şey çok kolay lakin sohbet edemiyorsunuz. Asker duruşu yadsınamaz. 3 montajcı değiştirdik. Toplamda 12.5 dakika sürüyor sinemamız. Gayemiz buydu lakin röportaj hâlinin metni bile sayfalarca sürdü. Aylarca nereyi alacağımıza karar verdik.